Πώς ο Γαλιλαίος ξεγέλασε την Εκκλησία και την Καθολική Ιερά Εξέταση
Στις 22 Ιουνίου του 1633, ο πατέρας της σύγχρονης αστρονομίας, αστρονόμος, φιλόσοφος και φυσικός Γαλιλαίος Γαλιλέι (Galileo Galilei) αναγκάζεται να αποκηρύξει ενώπιον της Ιεράς Εξέτασης τη θεωρία του, που έβαζε στο κέντρο του σύμπαντος τον ήλιο και όχι την Γη, όπως μέχρι τότε υποστήριζε η Ρωμαιοκαθολική εκκλησία. Η αμφισβήτηση αυτής της αλήθειας ήταν για τους εκκλησιαστικούς κύκλους υποψία αίρεσης και οι υποστηρικτές των αντίθετων θεωριών συλλαμβάνονταν και στέλνονταν στην Ιερά Εξέταση και πολλοί νεωτεριστές επιστήμονες οδηγήθηκαν στην πυρά.
Ο Γαλιλαίος, ο οποίος πάντα διακήρυττε αυτή την άποψη και του είχαν γίνει πολλές συστάσεις πριν συλληφθεί, όταν βρέθηκε μπροστά στην Ιερά Εξέταση, για να γλιτώσει τη θανατική ποινή, αρνήθηκε όσα μέχρι τότε υποστήριζε. Όπως ο θρύλος διασώζει στο τέλος της απολογίας του, περνώντας μπροστά από τους δικαστές, ψιθύρισε: «Και όμως γυρίζει»! Ο Γαλιλαίος γλύτωσε τη θανατική καταδίκη, μα καταδικάστηκε σε κατ' οίκον περιορισμό χωρίς χρονικό όριο, λόγω «βαρύτατων εγκλημάτων» και «υποψίας αίρεσης». Επίσης απαγορεύτηκε η κυκλοφορία του βιβλίου του που περιείχε «κατά λάθος» τις αιρετικές αντιλήψεις. Πάντως η φράση αυτή -«Και όμως γυρίζει»- απέμεινε στους αιώνες σαν σύμβολο της δύναμης της επιστήμης, έναντι σε κάθε προσπάθεια να σκεπαστεί το φως της αληθινής γνώσης.
Η ΖΩΗ ΤΟΥ
Ο Γαλιλαίος Γαλιλέι γεννήθηκε στην Πίζα της Ιταλίας το 1564 και από πολύ νωρίς έδειξε σημάδια μιας αξιοσημείωτης ιδιοφυίας. Ο πατέρας του ήταν ξεπεσμένος απόγονος ευγενούς Φλωρεντινής οικογένειας και επιβάλλοντας μεγάλες στερήσεις στον εαυτό του και στα άλλα παιδιά του, μπόρεσε να στείλει τον Γαλιλαίο στο σχολείο και αργότερα στο Πανεπιστήμιο της Πίζας, όπου γράφτηκε στην Ιατρική Σχολή, χωρίς όμως να καταφέρει να ολοκληρώσει τις σπουδές του, λόγω έλλειψης χρημάτων.
Έτσι ένας πλούσιος οικογενειακός φίλος, ο μαρκήσιος Γκουϊνταμπάλντο, φρόντισε να βρει ο Γαλιλαίος δουλειά κάνοντας διαλέξεις περί Φυσικής στο Πανεπιστήμιο της Πάδοβα και αργότερα, ως επίσημος μαθηματικός στον Μεγάλο Δούκα της Τοσκάνης. Ο νεαρός Γαλιλαίος άρχισε να ευημερεί και η φήμη του να εξαπλώνεται, αλλά δεν του έμενε καιρός να σπουδάσει Ιατρική. Ευγενείς, ακόμη και βασιλείς διαφόρων χωρών της Ευρώπης παρακολουθούσαν τις διαλέξεις του και σύντομα έφτασε να μιλάει σε ακροατήριο που το αποτελούσαν πάνω από 2.000 διακεκριμένες προσωπικότητες της Ευρώπης.
Ο Γαλιλαίος μπορούσε τώρα πλέον ελεύθερα να αξιοποιήσει τα χαρίσματά του. Κανένα πεδίο γνώσεως δεν ήταν για εκείνον απρόσφορο για έρευνα, κανείς νόμος ή ανόητη προκατάληψη δεν είχαν τόση δύναμη, ώστε να τον εμποδίσουν από την εργασία του. Αντιμετώπισε έναν κόσμο που έμενε προσηλωμένος στην άγνοια και απέδειξε ότι το θάρρος είναι μια αρετή χρήσιμη όχι μόνο στα πεδία των μαχών. Ο κόσμος τον εκτιμούσε και τον σεβόταν, αν και υπήρχαν και κάποιοι, έστω και ελάχιστοι, που τον φοβόταν και τον μισούσαν. Από τους βασικούς πυλώνες «αντίστασης» στις μελέτες του, αλλά και τις θεωρίες του, ήταν η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, που την εποχή εκείνη με διατάγματα ήλεγχε σχεδόν κάθε πτυχή της καθημερινής ζωής των ανθρώπων.
Επειδή τόλμησε να αντιταχθεί στην παραδεδεγμένη διδασκαλία, που υποστήριζε ότι ο Ήλιος, η Σελήνη και τα άστρα γύριζαν γύρω από τη Γη, η οποία έμενε ακίνητη και υποστήριξε το ακριβώς αντίθετο, ότι δηλαδή η Γη και οι άλλοι πλανήτες, στρέφονται γύρω από τον Ήλιο, θεωρήθηκε αιρετικός. Η σύγκρουσή του με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία αναφέρεται πολλές φορές ως παράδειγμα σύγκρουσης της εξουσίας με την ελευθερία της σκέψης και ειδικά με την επιστήμη, αν και στην πραγματικότητα, μετά την τελειοποίηση του τηλεσκοπίου από τον Γαλιλαίο το 1609 και τις παρατηρήσεις του, ο διωγμός εξυφάνθηκε στο χώρο των αριστοτελικών επιστημόνων του Πανεπιστημίου της Πάδοβας, που αμφέβαλαν για την εγκυρότητα των αστρονομικών του ανακαλύψεων και αγωνίστηκαν να συγκεντρώσουν υποψίες για το άτομο του στα μάτια των εκκλησιαστικών αρχών. Την ποινή φυλάκισης του Γαλιλαίου, στην τότε δίκη του, μετέτρεψε σε κατ΄οίκον περιορισμό ο Πάπας Ουρβανός Η΄, ενώ τρεις από τους δέκα καρδιναλίους δικαστές αρνήθηκαν να υπογράψουν την καταδίκη του.
Η ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΚΑΙ Η ΚΑΤΑΔΙΚΗ
Κύρια κατηγορία για την καταδίκη του Γαλιλαίου ήταν η αθέτηση του Διατάγματος του Καταλόγου των Απαγορευμένων που δημοσιεύτηκε στις 6 Μαρτίου 1616, ο οποίος μεταξύ άλλων απαγορεύει οποιαδήποτε νύξη ή υποστήριξη της ηλιοκεντρικής θεωρίας του Κοπέρνικου, που είχε ως βάση τις ανακαλύψεις και μελέτες του Έλληνα αστρονόμου και μαθηματικού, Αρίσταρχου του Σάμιου, σύμφωνα με την οποία δε γυρίζει ο ήλιος γύρω από τη γη, αλλά η γη και οι υπόλοιποι πλανήτες γύρω από τον ήλιο.
Τότε δόθηκε ρητή εντολή στον Γαλιλαίο να μην υποστηρίξει, ούτε να υπερασπιστεί, ούτε να διδάξει με οποιονδήποτε τρόπο την άποψη της ακινησίας του Ήλιου και της κίνησης της Γης. Ο Γαλιλαίος υποσχέθηκε να υπακούσει, αφέθηκε ελεύθερος και απέφυγε έτσι τον κίνδυνο να λογοκριθεί ή να απαγορευτεί κάποιο από τα βιβλία του. Μέχρι τότε, είχε δώσει μεγάλο αγώνα, ώστε να πείσει για την εγκυρότητα του κοπερνίκιου δόγματος. Το αμέλημα που έφερε στο προσκήνιο το διάταγμα του 1616 ήταν η δημοσίευση του ΔΙΑΛΟΓΟΥ ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΔΥΟ ΜΕΓΙΣΤΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ το 1632, το οποίο σύμφωνα με τους αρμόδιους του Ιεροδικείου παραβαίνει ρητά την παραπάνω εντολή. Ο Γαλιλαίος κλήθηκε στο Ιεροδικείο στη Ρώμη το 1633, φυλακίστηκε, βασανίστηκε και για να αποφύγει τη θανατική ποινή αρνήθηκε πως μέσα από τον ΔΙΑΛΟΓΟ κηρύσσει το δόγμα του Κοπέρνικου ως αστρονομική αλήθεια και τελικά αποκήρυξε τις ιδέες του όσον αφορά την κίνηση της Γης. Όπως λέγεται, αυτουργός της επίκλησης του Γαλιλαίου στην Ρώμη ήταν ο Πάπας Ουρβανός Η΄, ο οποίος, διαβάζοντας το βιβλίο θεώρησε πως ο ΔΙΑΛΟΓΟΣ του Γαλιλαίου δεν αναδείκνυε την παντοδυναμία του Κυρίου, έναντι της ανθρώπινης επιστήμης.
ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΚΕΣ ΑΝΑΚΑΛΥΨΕΙΣ
Ο Γαλιλαίος συνέβαλλε σημαντικά στην επιστημονική επανάσταση του 17ου αιώνα. Βελτίωσε το τηλεσκόπιο και παρατήρησε πρώτος τους κρατήρες, τα όρη και τις πεδιάδες στην επιφάνεια της Σελήνης και ανακάλυψε ότι η Σελήνη στρέφει πάντα προς τη Γη το ίδιο ημισφαίριο. Παρατήρησε τις ηλιακές κηλίδες, τον δακτύλιο του Κρόνου, χωρίς ωστόσο να μπορέσει να εξηγήσει ακριβώς την παρατήρησή του αυτή, αποκάλυψε την αστρική φύση του Γαλαξία μας και απέδειξε την ισχύ της ηλιοκεντρικής θεωρίας, παρατηρώντας τις φάσεις της Αφροδίτης και ανακαλύπτοντας τους 4 μεγαλύτερους από τους συνολικά 62 δορυφόρους του Δία, την Ιώ, την Ευρώπη, το Γανυμήδη και την Καλλιστώ τους οποίους ονόμασε Μεδίκεια άστρα, προς τιμή του προστάτη του Κόσιμο Β΄ των Μεδίκων, Μέγα Δούκα της Τοσκάνης. Οι παρατηρήσεις του αυτές αποτέλεσαν την αρχή του τέλους για την πεποίθηση, που υποστηριζόταν μέχρι τότε από το εκκλησιαστικό και επιστημονικό κατεστημένο, πως το Σύμπαν είναι τέλεια πλασμένο και πως η Γη είναι στο κέντρο του Σύμπαντος και αποτελεί μοναδικότητα: οι κρατήρες της Σελήνης και οι κηλίδες του Ήλιου, καθώς και το γεγονός ότι τέσσερα σώματα περιστρέφονταν γύρω από έναν άλλο πλανήτη, το Δία, αποτελούσαν αποδείξεις για το αντίθετο. Εφηύρε τους νόμους του εκκρεμούς που χρησιμοποιήθηκαν στα ρολόγια, διατύπωσε το νόμο της πτώσεως των σωμάτων (που αποδεικνύει ότι η βαρύτητα επιδρά στην ταχύτητα των σωμάτων όταν υψώνονται ή πέφτουν), εφηύρε το θερμόμετρο και τον αναλογικό διαβήτη (που ακόμη χρησιμοποιείται στα γεωμετρικά σχέδια) και υποστήριξε τις θεωρίες του Κοπέρνικου για το Ηλιακό σύστημα. Αναφέρεται ως «πατέρας της σύγχρονης Αστρονομίας» και ως πρώτος φυσικός με τη σύγχρονη σημασία του όρου, καθώς ήταν ο πρώτος που αντικατέστησε την υποθετική-επαγωγική μέθοδο με την πειραματική και εισηγήθηκε τη μαθηματικοποίηση της φυσικής.
Από τις χαρακτηριστικές του φράσεις ήταν: «Δεν νιώθω υποχρεωμένος να πιστέψω πως ο ίδιος Θεός που μας προίκισε με αισθήσεις, λογική και πνεύμα, μας προόριζε να απαρνηθούμε τη χρήση τους και με κάποιους άλλους τρόπους να μας δώσει τις γνώσεις που μπορούμε να αποκτήσουμε μέσω αυτών».
Στις 31 Οκτωβρίου του 1992 ο Πάπας Ιωάννης Παύλος ο Β΄ ζήτησε συγγνώμη από το Γαλιλαίο και η καθολική εκκλησία αποδέχτηκε και επίσημα ότι η γη γυρίζει! Μέχρι τότε, 350 χρόνια μετά τη διατύπωση της θεωρίας του και την καταδίκη του, ο Γαλιλαίος ήταν και παρά το θάνατό του εν δυνάμει αιρετικός! Αν και τον ανάγκασαν να αποκηρύξει δημόσια τις πεποιθήσεις του το 1633, ο Γαλιλαίος μυστικά εξακολουθούσε να πιστεύει στην ηλιοκεντρική θεωρία του και ποτέ δεν άλλαξε γνώμη. Πέθανε εννέα χρόνια αργότερα κι ενώ ίσχυε ακόμα ο κατ΄οίκον περιορισμός του, στις 8 Ιανουαρίου 1642 σε ηλικία 78 ετών στο Αρκέτρι κοντά στη Φλωρεντία. Ο τάφος του βρίσκεται στον Καθεδρικό Ναό του Σάντα Κρότσε (του Τιμίου Σταυρού) της Φλωρεντίας. Ανά τους αιώνες, χιλιάδες κόσμου έχουν επισκεφτεί τον τάφο του για να τιμήσουν τη μνήμη ενός μεγάλου ανδρός που είχε το θάρρος να κηρύξει εκείνο που πίστευε σ? έναν κόσμο που του ήταν εχθρικός.
ΠΗΓΗ: www.e-telescope.gr
