Αναδημοσιεύτηκε από την ΠΗΓΗ: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ

Κατηγορία: Εκπαίδευση

Δημοσιεύθηκε : 10 Δεκεμβρίου 2017

Επισκέψεις: 416

ΜΗΧΑΝΕΣ ΤΟΥ ΝΟΥ

 

 

 

Συντάκτης: Σπύρος Μανουσέλης

 

Έχοντας διερευνήσει στα προηγούμενα άρθρα μας τις φιλοσοφικές και κοινωνικές παραμορφώσεις της εξελικτικής θεωρίας, σκεφτήκαμε ότι θα είχε ενδιαφέρον να εξετάσουμε και τις παιδαγωγικές δυσκολίες που αντιμετωπίζει η διδασκαλία της.

Γιατί, 150 χρόνια μετά τη διατύπωσή της από τον Δαρβίνο, οι περισσότεροι άνθρωποι δυσκολεύονται να κατανοήσουν, και ακόμη περισσότερο να αποδεχτούν, τη σύγχρονη εξελικτική θεωρία;

Σε ποια νοητικά και παιδαγωγικά εμπόδια προσκρούει η ευρύτερη αποδοχή της συγκεκριμένης επιστημονικής θεωρίας;

Αναζητώντας κάποιες έγκυρες απαντήσεις απευθυνθήκαμε στον Κώστα Καμπουράκη, κορυφαίο Ελληνα μελετητή των παιδαγωγικών-πολιτισμικών προβλημάτων που γεννά η διδασκαλία των επιβεβαιωμένων εξελικτικών εξηγήσεων κάθε μορφής ζωής (άρα και των ανθρώπων) και συγγραφέα τριών πολύ αξιόλογων επιστημονικών βιβλίων, ένα από τα οποία κυκλοφόρησε φέτος και στα ελληνικά.

Στη συνέντευξη που ακολουθεί ο Κ. Καμπουράκης παρουσιάζει αναλυτικά τα διανοητικά και εκπαιδευτικά εμπόδια που αντιμετωπίζει η διδασκαλία των εξελικτικών ιδεών στην Ελλάδα και τονίζει τη ζωτική ανάγκη να διαμορφωθούν κατάλληλα καταρτισμένοι εκπαιδευτικοί.

 

 

Ο Κώστας Καμπουράκης

- Στο βιβλίο σας υποστηρίζετε ότι εκτός από τα γνωστά θρησκευτικά και συναισθηματικά εμπόδια υπάρχουν και βαθύτερα εννοιολογικά-παιδαγωγικά που καθιστούν μη αποδεκτή την εξελικτική εξήγηση της ζωής και του ανθρώπου. Ποια είναι αυτά τα εμπόδια και πώς θα τα ιεραρχούσατε;

Τα κυριότερα εννοιολογικά εμπόδια για την κατανόηση της εξέλιξης είναι η αντίληψη ότι οι διάφορες οντότητες ή αντικείμενα α) έχουν σχεδιαστεί με βάση κάποιον τελικό σκοπό και β) έχουν εσώτερες ουσίες που είναι αμετάβλητες. Αυτές οι αντιλήψεις ισχύουν απόλυτα για όλα τα τεχνουργήματα.

Για παράδειγμα, ένα τραπέζι έχει μια επίπεδη επιφάνεια ώστε να τοποθετούν οι άνθρωποι άλλα αντικείμενα επάνω της και τέσσερα πόδια ώστε να τη στηρίζουν.

Αν αφαιρέσουμε ένα ή περισσότερα πόδια, το τραπέζι πιθανώς θα πάψει να είναι λειτουργικό, αλλά η ουσία του δεν θα αλλάξει και θα εξακολουθήσει να είναι τραπέζι ακόμα και αν χρησιμοποιηθεί για κάποιον άλλο σκοπό.

Ωστόσο, έχουμε την τάση να επεκτείνουμε τον συλλογισμό αυτόν στα έμβια όντα και να σκεφτόμαστε ότι και εκείνα έχουν χαρακτηριστικά σχεδιασμένα για κάποιο σκοπό και μια εσώτερη ουσία που δεν αλλάζει.

Ετσι, η εξέλιξη μέσω φυσικών διαδικασιών, η οποία δεν έχει τελικό σκοπό και η οποία βασίζεται στη μεταβολή, καθίσταται μια εντελώς αντιδιαισθητική ιδέα.

Ας δούμε ένα παράδειγμα για την πρώτη αντίληψη: Αν σας ρωτήσω γιατί τα αεροπλάνα έχουν πτέρυγες, μια εύλογη απάντηση θα ήταν «για να πετούν».

Η απάντηση αυτή είναι απόλυτα σωστή διότι όλα τα αεροπλάνα είναι τεχνουργήματα που έχουν σχεδιαστεί κατάλληλα, έχοντας μεταξύ άλλων χαρακτηριστικών τις κατάλληλες πτέρυγες για να πετούν. Αν τώρα σας ρωτήσω γιατί τα πτηνά έχουν πτέρυγες, η απάντηση που έρχεται διαισθητικά στον νου σας είναι η ίδια: «Για να πετούν».

Ωστόσο, αν σκεφτείτε λίγο περισσότερο, θα συνειδητοποιήσετε ότι οι αετοί χρησιμοποιούν τις πτέρυγες για να πετούν, αλλά οι πιγκουίνοι για να κολυμπούν και οι στρουθοκάμηλοι για τίποτα προφανές. Γιατί συμβαίνει αυτό; Πολύ απλά, γιατί οι οργανισμοί δεν είναι τεχνουργήματα. Ετσι, τα χαρακτηριστικά τους δεν είναι προϊόντα έλλογου σχεδιασμού αλλά μακρόχρονων, φυσικών εξελικτικών διαδικασιών.

Το πρόβλημα λοιπόν είναι ότι τείνουμε να σκεφτόμαστε «αφύσικα» για τους οργανισμούς, παραβλέποντας ή αγνοώντας την εξελικτική τους ιστορία.

Γιατί; Πιθανώς διότι μεγαλώνουμε και ζούμε σε τεχνητά περιβάλλοντα όπου τα περισσότερα αντικείμενα είναι τεχνουργήματα, τα οποία επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τους οργανισμούς.

Αυτές τις αυθόρμητες, διαισθητικές αντιλήψεις που αποτελούν εννοιολογικά εμπόδια στην κατανόηση της εξέλιξης πρέπει πρωταρχικά να αντιμετωπίσει η εκπαιδευτική διαδικασία.